De systeemziekte: als meerdere gebieden ontstoken zijn

Je hoort eigenlijk nooit iemand zeggen ‘ik heb een systeemziekte’. Maar de systeemziekte bestaat wel degelijk en kent verschillende vormen. Daarbij gaat het altijd om ontstekingen op verschillende plaatsen in het lichaam. De behandelend arts is vaak de reumatoloog. Die beschikt tegenwoordig over goede medicatie voor behandeling.
 
“De naam systeemziekte komt voort uit het feit dat meerdere systemen in het lichaam zijn aangedaan door ontstekingen”, zegt reumatoloog Anke Risselada. “Bijvoorbeeld de gewrichten en de huid. Maar ook bloedvaten, ogen, longen, nieren en andere organen kunnen ontstekingen vertonen. Een ontsteking aan één systeem in het lichaam, bijvoorbeeld alleen de gewrichten, noemen we geen systeemziekte. Er is pas sprake van een systeemziekte als meerdere systemen zijn aangedaan."

Pijnlijke ontstekingen

Daarbij gaat het dan niet om een ontsteking als gevolg van een bacteriële infectie of door een ander micro-organisme, merkt Anke Risselada op. “Het gaat om ontstekingen die de afweercellen zelf veroorzaken in het lichaam. Die ontstaan bij zogeheten auto-immuunziektes en autoinflammatoire ziektes. Hierbij is geen sprake van een infectie. Het afweersysteem maakt vanuit zichzelf ontstekingen. Reumatoïde artritis, de bekendste vorm van reuma, is daar een voorbeeld van. Dit is een ontsteking van de gewrichten. Krijgt iemand daar een ontsteking van de huid of een ander orgaan bij, dan is sprake van een systeemziekte.” De klachten bij een systeemziekte zijn doorgaans zo ernstig, dat iemand er niet mee blijft rondlopen en er dus mee naar de huisarts gaat. De ontstekingen zijn pijnlijk, je kunt je er behoorlijk ziek van voelen (algehele malaise genoemd) en er kan ook koorts optreden. De huisarts verwijst dan doorgaans door naar de internist of de reumatoloog. “Bij veel van de patiënten met een systeemziekte zijn er ontstekingen in de gewrichten. Dan is het een logische keuze voor de huisarts om naar de reumatoloog door te verwijzen”, zegt Anke Risselada.

Ontstekingsremmers

Daarmee komen we bij de medicatie. “De aangewezen medicatie bij systeemziektes zijn ontstekingsremmers”, vertelt Anke Risselada. “Het is van belang om de ontstekingen zo snel mogelijk te remmen, omdat ze blijvende schade kunnen veroorzaken. Aan ontstekingen in bijvoorbeeld de longen en de nieren kun je zelfs overlijden. We beschikken tegenwoordig over een breed scala aan goede medicatie. Het luistert wel nauw qua dosering, omdat deze medicatie de weerstand van de patiënt verlaagt. Voor reuma aan de gewrichten hebben we tegenwoordig de zogeheten biologicals, die erg effectief zijn. Patiënten met reuma staan er tegenwoordig veel beter voor dan enkele tientallen jaren geleden.” Is het ook mogelijk om de achterliggende oorzaak van een systeemziekte te achterhalen en die aan te pakken? “Doorgaans niet en zijn we aangewezen op remmen van de ontsteking. Wat we nog wel eens zien, is dat de ziekte na verloop van tijd afneemt en dat we de medicatie kunnen afbouwen en soms zelfs uiteindelijk stoppen.”