Fenomeen van Raynaud

Bij het fenomeen van Raynaud zijn de vingers en/of tenen (en soms de neus) tijdelijk niet goed doorbloed waardoor ze verkleuren. Dit verschijnsel komt voor bij ongeveer 10 procent van de bevolking en vaker bij vrouwen dan bij mannen. 
Het fenomeen van Raynaud is vernoemd naar dr. Raynaud, een Franse arts die het verschijnsel voor het eerst beschreef in 1862.

Symptomen en oorzaak

Vingers en/of tenen kleuren tijdens een aanval  wit, (soms) blauw en/of rood. Vaak is dit een reactie op koude (of stress). Door het overmatige samentrekken van de bloedvaatjes, stroomt er tijdelijk minder bloed door de vingers, tenen of neus. Het lichaamsdeel is dan pijnlijk en voelt doof (gevoelloos) aan.

In een warme omgeving ontspannen de bloedvaatjes en komt de doorbloeding weer op gang. Dan verkleurt de huid rood. Vaak is er een aanleg voor dit verschijnsel in de familie en treden klachten voor het eerst op in de puberteit. Dit wordt het ‘primaire’ fenomeen van Raynaud genoemd. Bij de primaire vorm van Raynaud treden de verschijnselen meestal tegelijk bij beide handen op, met uitzondering van de duimen. De klachten zijn hierbij vaak mild.
 

Foto's: Verkleuringen aan de vingers tijdens een aanval.

Secundair fenomeen van Raynaud

Soms ontwikkelt iemand later in het leven klachten en wordt het fenomeen van Raynaud veroorzaakt door iets anders. Dan wordt het ‘secundair’ genoemd. Oorzaken zijn bijvoorbeeld het gebruik van bepaalde bloeddrukverlagers (betablockers), een reumatische bindweefselontstekingsziekte of reumatische bloedvatontstekingsziekte.
Als het fenomeen van Raynaud wordt veroorzaakt door een onderliggende reumatische ontstekingsziekte dan kan het verloop van dit verschijnsel ernstiger zijn. Er kunnen wondjes ontstaan en vingertoppen kunnen in zeldzame gevallen zelfs zwart worden. Belangrijk is dat u in dat geval direct contact opneemt met de huisarts of specialist (reumatoloog of vaatchirurg), omdat medische zorg nodig is.

Diagnose

Bij ongeveer 13 procent van de patiënten met aanvankelijk een ogenschijnlijk primair Raynaud fenomeen, ontwikkelt zich binnen een aantal jaren toch een systeemziekte. De kans dat dit gebeurt kan de reumatoloog vrij goed voorspellen door een goede anamnese, lichamelijk onderzoek en aanvullende onderzoeken:

• Bloedonderzoek, waaronder bepaling van antinucleaire antistoffen (ANA).
• Nagelriemcapillairscopie.

De patiënt wordt onderzocht na een verwijzing voor het Zorgpad Raynaud.

Behandeling

De behandeling van het fenomeen van Raynaud bestaat uit adviezen en eventueel medicijnen. Als de klachten mild zijn volstaan vaak leefstijladviezen, zoals stoppen met roken en het dragen van thermo- of zilver-handschoenen en een hemd bij een buitentemperatuur onder de 10 tot 15°C. Eventueel kunnen vaatverwijdende (bloeddrukverlagende) medicijnen voorgeschreven worden, zoals nifedipine. Vaak zijn deze medicijnen alleen nodig in de winterperiode (van oktober tot april).
 
Als er wondjes of kleine putjes (‘pitting scars’) in de vingertoppen aanwezig zijn, dan zal een aanvullende behandeling/therapie gegeven worden. Het is belangrijk dan de reumatoloog te raadplegen.